ENFLASYON DÜZELTMESİNE HAZIR MISINIZ?

ENFLASYON DÜZELTMESİNE HAZIR MISINIZ?

Bir süredir şirketlerin gündemini meşgul eden, kimi zaman kafa karışıklığına neden olan Enflasyon Muhasebesi mali gündemin ilk sırasındaki yerini koruyor. Enflasyon Muhasebesi uygulamasına ilişkin usul ve esaslar 30/12/2023 tarihli 555 No.lu VUK Genel Tebliğ ve 20/2/2024 tarihli örnekler ve açıklamaların yer aldığı 165 No.lu VUK sirkülerle geçici vergi dönemleri dahil 2023-2024-2025 yıllarında uygulanmak üzere süreç resmen başlamış oldu. Bu noktada Eskişehir Yeminli Mali Müşavirler Odası Başkanı Halil Cabar, enflasyon muhasebesiyle ilgili merak edilen soruları ESO Haber için yanıtladı, enflasyon muhasebesinin kimleri nasıl etkileyeceği konusunda bilgi verdi, en çok merak edilen soruları cevapladı.

1-Enflasyon muhasebesi nedir?

Vergi Usul Kanunu tebliğinde enflasyon düzeltmesi ülkemizde  paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulması olarak tanımlanmıştır. Bir başka deyişle bilançolarda yer alan iktisadi kıymetler ile sermayenin işletme bilançosuna girmiş olduğu tarihten bu yana enflasyon etkisinin hesaplanarak farklarının  mali tablolara aktarılma işlemidir. Bu takdirde elde edilecek mali tablolar güncel değerleri yansıtacaktır.

2-Enflasyon düzeltmesi nasıl uygulanır?

Enflasyon muhasebesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu yansıtmayan mali tabloların gerçek durumu gösterir hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulması olarak tanımlandığında; bu düzeltmeye imkân sağlayacak matematiksel işlemler için bazı verilerin şirketlerin mali tablolarından ortaya konulması gerekmektedir. Mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulabilmesi için bilinmesi gerekenler şunlardır.

– Düzeltmeye tabi tutulacak parasal olmayan mali tablo (bilanço) kıymetleri (varlıklar ve kaynaklar).

– Düzeltmeye tabi olacak parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tarihleri.

– Düzeltmeye tabi olacak parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarları.

– Mali tabloların ait olduğu aya ilişkin (örneğin Aralık 2023) fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen düzeltme katsayısı.

Bu çerçevede, enflasyon düzeltmesi uygulamasının yukarıdaki kapsamda yapılması sırasında parasal olmayan kıymetlerin hangileri olduğu, düzeltmeye esas tarihlerinin ne olduğu, düzeltmeye esas tutarlarının nasıl tespit edileceği konuları özellik arz etmektedir.

Bu kapsamda uygulayıcılar öncelikle 2023 yılı bilançosunu enflasyon düzeltmesi yapılmamış hali ile çıkaracaklar ve bilançoda düzeltmeye esas kalemleri yukarıda bahsedilen şekilde tespit edeceklerdir. Öncelikle 2023 yılı bilançosunda yer alan düzeltmeye esas hesaplar düzeltilerek kayıtlara alınacak ve düzeltilmiş bilanço çıkarılacaktır. 2023 yılı kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde her iki bilanço vergi idaresine verilecektir.

3-Şirketlere ek vergi yükü getirecek mi?

2023 yılı için yapılan enflasyon düzeltmeleri sonucunda ortaya çıkan kar yada zarar hesaplara kaydedilecek olup 2023 yılı için bir vergisel etki yaratmayacaktır.  Ancak düzeltilmiş 2023 yılı bilanço 2024 yılı bilançosunun açılış kaydını oluşturacak ve 2024 yılı geçici vergi dönemleri itibari ile tekrar enflasyon düzeltmesi yapılacaktır. 2024 yılı geçici vergi dönemleri itibari ile yapılan enflasyon düzeltmeleri sonucunda kar oluşursa vergiye tabi olacaktır. Zarar oluşması halinde ise dönem kazancının tespitinde bu zarar dikkate alınacaktır.

4 -Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?

Enflasyon düzeltmesi, kolektif, adî komandit, adî şirketler ve iş ortaklıkları dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacaktır. Yani bir işletmenin enflasyon düzeltmesi yapması için iki şart öngörülmüştür: Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi olmak, bilanço esasına göre defter tutmak Bu mükelleflerin tamamı 2023  ve 2024 yılları için  enflasyon düzeltmesi yapacaklardır.

5-Düzeltme hangi varlıklar için yapılacak?

VUK kapsamında yapılacak enflasyon düzeltmesi sadece mali tablolardan sadece bilançoya uygulanacaktır. Bilançoda yer alan kıymetler parasal ve parasal olmayan kıymetler şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Parasal kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Ancak bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Bu kapsamda parasal olmayan aşağıda belirtilen hesaplar düzeltmeye tabi tutulacaktır.

6-Bu düzeltme mecburi mi? Uygulanmamasın durumunda cezai yaptırım var mıdır?

VUK 353-6 uyarınca belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslara uymamanın cezası gibi Usulsüzlük Cezası kesilir,

2023 yılı için 26 bin Türk Lira (2024 için 40 bin lira) özel usulsüzlük cezasıdır.

2024’ten itibaren yapılacak enflasyon düzeltmesinde vergi incelemesi sonucunda eksik ödenen vergileri tespit edilirse re’sen tarhiyat yapılır, vergi ziyaı cezası kesilir. Bir işletmenin enflasyon düzeltmesini doğru yapıp yapmadığının tespiti için işletmenin vergi incelemesine tabi tutulması gerekir. Bu kapsamda enflasyon düzeltmesi yapmama konusunda tercih kullanılması işletmeleri bir vergi incelemesi riski ile karşı karşıya bırakacaktır.

7- Birikmiş amortismanlar nasıl değerlenecektir?  Daha önceki yıllarda ayrılmamış amortisman tutarları ne olacaktır?

Amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan birikmiş amortismanlar, parasal olmayan kıymet mahiyetindedir ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecektir.

213 sayılı Kanunun 320’nci maddesi gereği amortismana tabi iktisadi kıymetlerin üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış amortisman tutarları ayrılmış gibi kabul edilmeyecek ve enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır. Ayrılmamış amortisman tutarları, enflasyon düzeltmesi sonrasında da gider olarak dikkate alınamayacaktır.

• Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmiş iktisadi kıymetlerin ve birikmiş amortismanlar ile
• Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerin

enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ise ihtiyaridir.

Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlamakla birlikte amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmemiş iktisadi kıymetlerin ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekir.

8- İşletme Defteri ile Serbest Meslek Defterleri hangi kıymetleri için enflasyon düzeltmesi yapabilirler?

İşletme Defteri ile Serbest Meslek Defteri mükellefleri enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak bu mükellefler sadece 2023 yılında kayıtlarında yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetleri Defter Beyan Sistemi (DBS) üzerinden enflasyon düzeltmesine tabi tutabileceklerdir. Bu düzeltme işlemleri  ihtiyaridir. Düzeltme sadece 2023 yılında yapılabilir ve iktisadi kıymetler ile sınırlıdır.  Düzeltme yapıldığı takdirde kalan amortismanlar yeniden hesaplanmış değer üzerinden hesaplanabilir.

9- 2023 Hesap Döneminden Sonra İşi Bırakma, Tasfiye, Devir, Birleşme, Nev’i Değiştirme Hallerinde 2023 Hesap Dönemi Sonuna Ait Bilançonun Düzeltilmesi Nasıl Olacaktır?

2023 hesap dönemi sonundan önce tasfiye kararı alınarak bu tarihten önce tasfiyenin sonuçlandırıldığı durumlarda, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi söz konusu olmayacaktır. Ancak, tasfiyenin 2023 hesap döneminden sonra sonuçlanması halinde, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilanço düzeltilecektir. 2023 hesap dönemi sonundan sonra gerçekleşen devir, nev’i değişikliği, tam bölünme ve birleşme hallerinde, devir, bölünme veya birleşmenin bünyesinde gerçekleştiği kurum, ortadan kalkan şirket veya şahıs işletmesinin 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutacaktır.

10-Avans Hesapları (159-259-340-440) Enflasyon Düzeltmesine Tabi midir?

Belli mal veya hizmet miktarına endekslenen avanslar parasal olmayan nitelikte olduğu kabul edilecek ve düzeltilecektir. Düzeltme işleminde ;  verilen/alınan avanslar açısından, bu ödemelerin alınacak/satılacak mallar/kıymetler/hizmetlerin fiyatlarının sabitlenip sabitlenmediği dikkate alınmalı. Sabitlenmiş ise düzeltme yapılmalıdır Sabitlenmemiş ve ileride kur farkı ya da vade farkı gibi bir işlem sözkonusu olacak ise düzeltme yapılmamalıdır.

11- İçeriğinin geçmişinde yapılmakta olan yatırım bulunan kıymetler nasıl düzeltilecektir?

2023 hesap dönemi sonu itibarıyla bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, söz konusu değerlerin aktifleştirme tarihlerinin değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihlerin alınması gerekmektedir. Buna göre söz konusu değerlerin düzeltilmesi iki aşamada gerçekleştirilecektir. Öncelikle her bir aya iliş-kin yatırım harcaması, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibarıyla aktifleştirme tarihine kadar, sonra da aktifleştirilen bedel kül halinde aktifleştirme tarihinden 2023 hesap dönemi sonuna kadar düzeltilecektir.

12- Özel hesap dönemine tabi mükellefler hangi döneme ilişkin enflasyon düzeltmesi yapabilir?

Özel hesap dönemine tabi mükellefler, 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemlerine ilişkin bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmayacaklar, 2024 yılında biten hesap dönemine ilişkin bilançolarını ise geçici 33. madde kapsamında enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır.

13- Finansman gider kısıtlaması Enflasyon Muhasebesi öncesi bilançoya göre mi, yoksa Enflasyon Muhasebesi sonrası bilançoya göre mi hesaplanacaktır?

2023 yılı Finansman Gider Kısıtlaması hesaplamasında düzeltme öncesi bilançoya göre hesaplanması gerekmektedir. Zira 2023 yılı düzeltme işlemlerinin  Kara Zarara etkisi bulunmamaktadır. Ancak 2024 yılı geçici vergi dönemlerinde finansman gider kısıtlaması düzeltme  sonucu oluşan bilançoya göre hesaplanabilecektir.

14- Stoklar için toplulaştırılmış yöntemlerin seçilmesi durumunda kaç yıl bu yöntemle gidilmesi gerekir?

2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolarını düzeltirken toplulaştırılmış yöntemleri kullanmış olsun ya da olmasınlar, 2024 hesap dönemi geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonu itibarıyla düzenlenecek olan bilançolarında yer alan stoklarını, toplulaştırmış yöntemlere göre düzeltmek istedikleri takdirde, toplulaştırılmış yöntemlerden arzu ettiklerini seçebilecekler, ancak seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları geçici vergi döneminden sonraki geçici vergi dönemleri ile içinde bulunulan hesap dönemi dâhil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar (bu dönem dâhil) dönemeyeceklerdir.

Buna göre 2023 yılından sonra seçilen toplulaştırılmış yöntemden 3 hesap dönemi boyunca vazgeçemeyeceklerdir. Örneğin 2024 yılında Basit Ortalama seçen mükellef 2024-2025-2026 dönemlerinde bu yöntemi kullanması gerekir.